بررسی عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر گرایش به تکدی

این پژوهش با هدف بررسی عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر گرایش به ترک تکدی صورت گرفت. روش: جامعه آماری این پژوهش را کلیه متکدیان اسکان یافته در دو سامانسرای لویزان برای متکدیان زن، و مرکز نگهداری مردان متکدی در اسلامشهر بوده است که از روش سر شماری استفاده است. یافته ها:یافته¬های حاصل از پژوهش نشان می دهد که اکثر متکدیان سالمند می¬باشند و از میان عوامل موثر اجتماعی و فرهنگی موثر بر گرایش به تکدی عدم برخورداری از حمایت اجتماعی، کنترل اجتماعی(رسمی و غیر رسمی)، تأمین اجتماعی انگ زنی و پایبندی به اعتقادات دینی به ترتیب اهمیت دارای بیشترین تأثیرات می باشند. نتایج تحقیق تأثیر بالای عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر به ترک تکدی را به اثبات رسانده است. همچنین متغییرهای زمینه ای مهاجرت و اعتیاد دارای تأثیر زیادی بر فرایند تکدی و کاهش گرایش به آن بوده است. در پایان این پژوهش با توجه به یافته ها، در بخش پیشنهادات کاربردی مدل عملی با تکیه بر نظریات مددکاری اجتماعی طراحی شده است. گسترش و توسعه روز افزون شهرها در ابعاد مختلف جمعینی و اقتصادی، توجه به آسیب های اجتماعی ناشی از این توسعه را ضروری می سازد همچنین،گسترش مداوم فضاهای شهری به دلیل تغییرات ذاتی که در خود به همراه دارد، به بیشتر شدن آسیب¬های اجتماعی منجر می¬شود(دغاغله و کلهر، 1389: 15). تکدی از جمله این آسیب ها است که وجود آن در سطح جامعه می تواند تبعات منفی زیادی داشته باشد. این پدیده از زمانهای دور یک مسئله اجتماعی بسیار مهم برای جوامع بشر بوده و هست(منتظرقائم، 1386: 2) . در کشور ایران نیز تکدی همواره در طول تاریخ وجود داشته است و برای آن از واژگان زیادی همچون دریوزه، گدا، سائل و... استفاده شده است. جامعه زمانی که پدیده ای را حاد می بیند در هر زمان و دوران واژگانی بسیار برای آن می آفریند تعدد واژگان و تنوع آنان نشان از ظرافت مفهومی پدیده نیز دارد(ساروخانی،1377: 18). با توجه به این موضوع می توان گفت که این پدیده در تاریخ اجتماعی ایران به عنوان یک مسئله اجتماعی مورد توجه بوده است. اکنون نیز تکدی با روش¬های خاص و در قالبهایی که تا حدودی متفاوت از روشهای تکدی در گذشته است در سطح شهرها و روستاها دیده می شود. هر چند گستردگی این پدیده، عوامل ایجاد کننده آن و همچنین تبعات تکدی در همه جا یکسان نیست اما به نظر می رسد کلان شهرها به دلیل شرایط ویژه خود، تکدی را در ابعاد گسترده تری می¬توان دید. می¬توان گفت که آسیب های اجتماعی به دلایل مختلف به وجود می آید و عوامل مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در آن تاثیر دارد. پدیده ی تکدی نیز از این قاعده مستثنی نیست و از دیرباز به عنوان یک مساله ی اجتماعی مورد توجه حکومت ها بوده است. بررسی گزارش ها و سوابق موجود در ایران حاکی از این واقعیت است که متاسفانه با وجود توجه به این موضوع مشکل همچنان باقی است و هیچ یک از تدابیر موجود کارساز و راه گشا نبوده اند.(حاجیان، مطلق، سال1384، ص192). تهران از جمله شهرهایی می باشد که با توجه به مرکزیت سیاسی و اقتصادی سیل عظیمی از مهاجرین را به خود جلب کرده و بنابراین پدیده تکدی به شیوه های گوناگون در آن مشاهده می شود. در سالهای اخیر پیشگیری، مهار و کاهش پدیده تکدی در اولویت برنامه های اداره کل امور آسیب های اجتماعی شهرداری تهران قرار گرفته است بر اساس مصوبه شورای عالی اداری شهرداری تهران(1387)، این سازمان موظف به جمع آوری متکدیان و افراد بی-خانمان با همکاری نیروی انتظامی و تشکیل مجتمع نگهداری موقت شد. در این راستا با نظارت شهرداری پژوهش هایی صورت گرفت که می توان به پژوهش ادهمی ، ترکمان، کلهر و دغاقله(1390) اشاره کرد. نتایج این پژوهش نشان داد که اکثر متکدیان اظهار کرده اند تمایل به ترک تکدی با حصول شرایطی را دارند. از سوی دیگر قانون مجازات اسلامی هم عمل تکدی را جرم شناخته است. با وجود تمامی تدابیری که در چند سال گذشته صورت پذیرفته است، بنابر آمارهای مراکز ساماندهی متکدیان تعداد متکدیان نه¬تنها کاهش نیافته بلکه با افزایش هم روبه رو بوده است. در مواردی از مراکز نگهداری متکدیان مشاهده شده که با وجود اتخاذ تدابیر حمایتی، پس از رهایی شخص متکدی مجددا اقدام به عمل تکدی می نماید. اگرچه برخی از ابعاد این پدیده می¬تواند روانشناختی باشد اما بطور کلی می توان عوامل فرهنگی و اجتماعی مهمی را در آن دخیل دانست که گرایش به ترک تکدی را کاهش می دهد. شناخت این عوامل و اینکه چرا یک شخص با وجود تبعات منفی عمل تکدی از بعد روانی، شناختی و اجتماعی بازهم عمل تکدی را ادامه می دهد موضوع پژوهش حاضر می¬باشد. شخص متکدی تنها یک فرد است، و در درون جامعه ای زندگی می کند که عوامل مختلفی بر روی عمل وی تأثیر می گذارد، به همان صورت که فرهنگ و اجتماع می تواند در شکل¬گیری یک آسیب یا مسأله اجتماعی تأثیرگذار باشد، به همان صورت هم می تواند در بهبود و حل آن پدیده تأثیرگذار باشد لذا در این پژوهش ضمن کسب شناخت نسبت به علل تکدی و گسترش آن در شهر تهران، و همچنین با موافقت استاد راهنما و مشاور در پی کشف عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر گرایش به ترک تکدی خواهیم بود.